Bottomless Belly Button

Net uitgelezen: De graphic novel “Een bodemloos bestaan” (“Bottomless belly button”) van Dash Shaw, uitgegeven door Oog & Blik/De Bezige Bij. Het ding is Bijbeldik, minstens 1000 pagina’s of iets in die buurt… De pagina’s hebben geen nummers en eigenlijk vraag je je ook af: Waarom zou het ook? Wat is de functie van paginanummers? Ook geen achterflaptekst met nuttige info over de inhoud van dit lijvige boekwerk… Niets, dan alleen een geweldige, speelse vormgeving met op de rug de waarschuwing: “NIET voor kinderen”. Dat laatste detail sprak me nogal aan, maar ook het binnenwerk: Een beetje doorbladerend heb je het idee een heus kunstwerk in handen te hebben, zo speels is de vormgeving en dat maakt natuurlijk weer nieuwsgierig naar het verhaal… Dus hup, kopen dat spul, 35 euro maar liefst dus laat het verhaal vooral de moeite waard zijn! 

Nou, het verhaal… Daar gaan we: Na 20 pagina’s losse illustraties met teksten als “er zijn veel soorten zand” en “vissenkom-Loony’s” heb ik geen flauw idee waar dit feest van plan is heen te gaan. Ik had toch beter moeten opletten, want de tekeningen zien er uit alsof ze door een 14-jarige zijn getekend… Dat maakt het feest er dus niet gezelliger op. Ik wil al bijna mijn 35 euro terug. 

Maar dan komen de volgende teksten: “De Loony’s geloven dat er niets buiten het gezin bestaat. Alles in de echte wereld is een weerkaatsing van henzelf” en “Vader Loony krijgt promotie en brengt een taart voor het gezin mee, omdat hij denkt dat hij zijn salarisverhoging aan hen te danken heeft.”… Ik kijk nog eens naar de erbarmelijk getekende poppetjes en het kwartje wil maar niet vallen: Waar gaat dit over? Na 30 pagina’s weet ik het zeker: Bij het maken van deze waanzin moet wel drugs in het spel zijn geweest. Geef me mijn 35 euro terug. 

Geërgerd blader ik een eindje verder in de hoop iets van structuur en orde in dit “verhaal” te ontdekken, en dat wordt verrassend genoeg nog beloond ook zodra de hoofdpersonen beginnen te converseren: “Werk je nog bij de krant, Dennis?”… “Ja, pas nog. Maar weet je… Het was zo van, iemand zei: Doe dit. En dat deed ik dan. Een uur later zei iemand anders: Waarom doe je dat? En die begint me af te bekken. Dus ik zei: Krijg de klere. En ik vertrok.” … Dit vond ik zo’n sterke en grappige conversatie dat ik weer enthousiast werd en verder begon te lezen. 

“Een bodemloos bestaan” heeft nog veel meer van dit soort conversaties, al gaat het allemaal gedurende de volle 1000 pagina’s echt helemaal nergens over; Een ouder stelletje gaat na 40 jaar huwelijk scheiden en heeft de familie uitgenodigd om nog één keer met zijn allen samen te zijn, in een huis aan het strand. Daar leven ze gewoon, en dat is waar het de volle 1000 pagina’s over gaat. Het doet allemaal erg Amerikaans aan, een beetje christelijk, een beetje EO-achtig… Zoiets als “Het Kleine Huis op de Prairie”, vol gemijmer over het gezin en over “vroeger”, je reinste CDA-propaganda maar omdat het allemaal zo underground is als de pest neigt het meteen weer allemaal naar links en naar “kunst”. In ieder geval is er wederom geen enkele diepgang, maar dat schijnt vreemd genoeg juist bij graphic novels te horen. 

En toch is het leuk om te lezen… Gaandeweg valt ook op dat Shaw (geb. 1983) wel degelijk kan tekenen; Er zijn veel prachtig uitgevoerde plaatjes waaruit blijkt dat hij bewust heeft gekozen voor een kruising tussen kindertekeningen en semi-realisme… Deze chaos typeert het hele boek en is ook terug te vinden in de experimentele en toch prachtige vormgeving: Het geheel komt gedurfd over en dat maakt het toch wel weer een mooi kunstwerk.

Maar het verhaal, dat is andere koek. De korte, simpele dialogen zijn vaak sterk en grappig en zijn een verademing nadat je weer voor de zoveelste keer als een kleuter naar zeker 30 pagina’s met tekstloze plaatjes hebt zitten kijken. Striptekenaars houden nu eenmaal van die filmische effecten met lang uitgesponnen scenes waarin niets wordt gezegd maar veel wordt verbeeld, maar het is natuurlijk ook een geweldige manier om te verhullen dat je eigenlijk geen goed verhaal kunt schrijven.
Het lijkt erop dat Shaw de atmosfeer van de film “Magnolia” heeft willen imiteren, waarin verschillende verhaallijnen voortdurend door elkaar lopen. Maar in tegenstelling tot “Magnolia” gebeurt er in “Een bodemloos bestaan” echt helemaal niets. Zo wordt het verhaal van persoon A die niets beleeft, verweven met het verhaal van persoon B die ook weer niets beleeft: Uiteindelijk gebeurt er dus helemaal niets. Het is altijd weer deze leegte en oppervlakkigheid waar striptekenaars (en hun uitgevers) zo dol op zijn, en waar ik al 39 jaar nooit iets van heb begrepen. 

Je zou je toch weer helemaal geïnspireerd moeten voelen na het lezen van 1000 pagina’s kunst, maar nu ik het uit heb, voel ik me helemaal leeg in plaats van vol. Vroeger bestond de leus “van strips word je dom”, en ik ben geneigd om het daar weer mee eens te zijn als graphic novels zo oppervlakkig blijven. “NIET voor kinderen” staat er op de kaft van “Een bodemloos bestaan”. Dat mag Shaw wat mij betreft rustig veranderen in: “NIET voor volwassenen”. 

www.dashshaw.com

(Na het schrijven van dit stukje heb ik na wat googlen ontdekt dat het boek 720 pagina’s dik is en dat het in het buitenland helemaal de hemel in wordt geprezen:
“De jonge Dash Shaw heeft de beste graphic novel van het jaar geschreven” – New York Magazine)